Τα παιδιά στην ηλικία του Δημοτικού φτιάχνουν φιλίες, βασισμένα στα κοινά παιχνίδια. Η απόλαυση της συναναστροφής στηρίζεται στον τρόπο που τα παιδιά επινοούν παιχνίδια και παίζουν. Δεν υπάρχει ακόμα έντονα διαμορφωμένη η έννοια της επικοινωνίας ή του ταιριάσματος ανάμεσα σε φίλους. Φίλοι είναι όσοι μπορούν να παίζουν καλά μαζί, χωρίς ιδιαίτερους καβγάδες και προβλήματα. Γι’ αυτό και συνήθως οι παρέες είναι πολυπληθείς και, μετά τη μέση του Δημοτικού, απαρτίζονται από παιδιά του ίδιου φύλου.
Με την εφηβεία όμως, τα πράγματα αλλάζουν. Όχι με την περιστροφή ενός διακόπτη, όμως αλλάζουν μόλις κάθε παιδί βγει, στο δικό του χρόνο, από την αμιγώς παιδική ηλικία και εισέλθει στην εφηβική. Έτσι, και οι σχέσεις του Δημοτικού παίρνουν διαφορετική μορφή με τη μετάβαση στο Γυμνάσιο. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο «κολλητοί» και «κολλητές» να απομακρύνονται σιγά σιγά ο ένας από τον άλλο και να δένονται με καινούργιους φίλους. Συνειδητοποιούν, δηλαδή, και οι ίδιοι οι έφηβοι ότι μπορεί να μην επικοινωνούν τόσο καλά με τους φίλους που είχαν τόσα χρόνια.
Αυτό συμβαίνει γιατί οι έφηβοι δεν νοιάζονται πια τόσο για παιχνίδια, όσο για κοινά ενδιαφέροντα, γεγονός που απλά σημαίνει ότι τώρα ψάχνουν κοινά σημεία επαφής. Είναι στη φάση της ανακάλυψης του εαυτού τους, του φύλου τους και του άλλου φύλου, οπότε αυτό κυριαρχεί στον ψυχισμό τους, οριοθετώντας και τις φιλίες τους. Επειδή ακριβώς κάθε παιδί έχει το δικό του χρόνο εισαγωγής στην εφηβεία και τα ενδιαφέροντά του διαμορφώνονται σταδιακά, υπάρχουν περιπτώσεις που οι παιδικές φιλίες ψυχραίνονται, επειδή ο ένας από τους δύο ωρίμασε και άλλαξε γρηγορότερα από τον άλλο. Όχι επειδή τελικά δεν ταιριάζουν. Δεν είναι καθόλου απίθανο να ξανασυνδεθούν φιλικά δύο παιδιά αργότερα.
Οι φιλίες είναι εξαιρετικής σημασίας στην εφηβεία. Σε κάθε ηλικία, φυσικά, είναι σημαντικό να έχουμε φίλους, αλλά στην εφηβεία η φιλία αποκτά μία ιδιαίτερη βαρύτητα και αξία, καθώς το άτομο αναπτύσσεται και μαθαίνει τον εαυτό του μέσα από τις σχέσεις. Οι φίλοι αποτελούν πλέγμα προστασίας για όλους τους κραδασμούς της εφηβείας. Είναι η ανακούφιση όταν οι έφηβοι νιώθουν ότι κανείς δεν τους καταλαβαίνει, η πυξίδα όταν νιώθουν ότι και οι ίδιοι δεν καταλαβαίνουν τι συμβαίνει μέσα τους και γύρω τους, το όχημα για να βγαίνουν έξω και να κοινωνικοποιούνται ανεξάρτητα από τους γονείς τους, οι θεματοφύλακες της προσωπικής τους ζωής, όταν ξεκινούν οι πρώτες ερωτικές αναζητήσεις. Και φυσικά η παρηγοριά τους όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά και συμβεί κάτι δυσάρεστο στη ζωή τους.
Ας σημειώσουμε ότι οι έφηβοι, ειδικά στην πρώιμη εφηβεία, δεν συζητούν ανοιχτά για όλα τα παραπάνω. Υπάρχει πολλή ντροπή στην έκφραση του εαυτού τους σε αυτή την ηλικία, κυρίως επειδή οι έφηβοι νιώθουν έλλειψη σιγουριάς και αυτοπεποίθησης. Στα αγόρια το φαινόμενο είναι πιο έντονο, ενώ τα κορίτσια συνήθως είναι πιο εξωστρεφή ακόμη και σε μικρότερες ηλικίες. Ωστόσο η ύπαρξη φίλων λειτουργεί θεραπευτικά, ακόμη κι αν ο έφηβος δεν εκφράζεται. Εισπράττει την αίσθηση ότι ανήκει σε μία ομάδα κι αυτό είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την ομαλή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του εφήβου. Οι έφηβοι που είναι μόνοι και δεν ανήκουν σε κάποια «ομάδα φίλων» βιώνουν μοναξιά, ψυχική δυσφορία και χαμηλή αυτοεκτίμηση.