Είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο να προσπαθούμε εμείς οι γονείς να προετοιμαστούμε για την εφηβεία των παιδιών μας. Συζητάμε μεταξύ μας, θυμόμαστε τα δικά μας και διαβάζουμε. Η πληθώρα της πληροφορίας και η εύκολη πρόσβαση σ’ αυτήν μας βοηθούν να είμαστε έτοιμοι εκ των προτέρων (τουλάχιστον θεωρητικά) για όσα πρόκειται να έρθουν. Ωστόσο, συχνά η πραγματικότητα είναι διαφορετική και η θεωρητική προετοιμασία δεν είναι πάντα αποτελεσματική «τη δύσκολη στιγμή». Χάνεται ο έλεγχος και συχνά προκύπτουν εντάσεις, μέτριες ή και σοβαρές, με αποτέλεσμα δυσάρεστες καταστάσεις που πληγώνουν όλους τους εμπλεκόμενους.
Ας δούμε μερικές πρακτικές συμβουλές επιβίωσης, ώστε να μειωθούν αυτά τα φαινόμενα. Πριν από αυτό, όμως χρειάζεται να τονίσουμε ότι η εφηβεία είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο, και όχι κάποια «ασθένεια» που καταλαμβάνει τα παιδιά και τα μεταμορφώνει. Το παιδί γεννιέται με έναν ψυχισμό και μία ιδιοσυγκρασία, έχει δηλαδή συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στην προσωπικότητά του. Αυτά τα χαρακτηριστικά καθορίζουν σε ένα βαθμό και την «εφηβεία» που θα περάσει το κάθε παιδί. Λόγω της έντονης ορμονικής δραστηριότητας, συνήθως εντείνονται τα χαρακτηριστικά που ήδη υπάρχουν. Αν δηλαδή το παιδί είναι ισχυρογνώμων ή δυσκολεύεται στη διαχείριση του θυμού του, τότε αυτά τα χαρακτηριστικά θα ενταθούν στην εφηβεία. Το ίδιο, ένα εσωστρεφές παιδί, είναι πιθανό να γίνει πιο εσωστρεφές στην εφηβεία. Κάθε παιδί, συνεπώς, βιώνει τη δική του εφηβεία, αλλά όπως και να’ χει οι παρακάτω συμβουλές ανταποκρίνονται στο σύνολο των περιπτώσεων.
- Η ήρεμη εφηβική ηλικία χτίζεται από νωρίς. Όσο πιο καλή είναι η συνεννόηση και η επικοινωνία μεταξύ γονέων και παιδιών στην νηπιακή και την παιδική ηλικία, τόσο λιγότερες εντάσεις εμφανίζονται στην εφηβική ηλικία. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε υγιή περιβάλλοντα με σωστά όρια, λογική πειθαρχία, συζήτηση και ενθάρρυνση από τους γονείς τους, εμφανίζουν ομαλή μετάβαση στην εφηβεία. Αισθάνονται ασφαλή και είναι εξοικειωμένα με τη σωστή επικοινωνία.
- Ο γονιός χρειάζεται πάντοτε να θυμάται ότι αυτός είναι ο ενήλικας, αυτός καθοδηγεί τη συζήτηση, αυτός αποτρέπει τη διένεξη, αυτός διδάσκει ήθος και παραδειγματίζει με τη στάση του. Πρακτικά αυτό σημαίνει υπομονή. Δεν χρειάζεται να απαντάμε αμέσως, ας παίρνουμε λίγο χρόνο. Οι έφηβοι είναι παρορμητικοί, οι ενήλικες ας είμαστε υπομονετικοί.
- Όσο αντιδραστικοί κι αν είναι οι έφηβοι, χρειάζεται να θυμόμαστε ότι αυτό που ζητούν από μας είναι να τους ακούμε και να τους λαμβάνουμε υπόψιν μας. Άρα, ας μην περιμένουμε τη στιγμή της αντιπαράθεσης για να λύσουμε το θέμα της βραδινής εξόδου ή της κακής σχολικής επίδοσης ή των ανεπιθύμητων συμπεριφορών (κάπνισμα ή αλκοόλ). Οι έφηβοι εκτιμούν να τους εκτιμούμε, οπότε είναι καλό να τους ανοίγουμε συχνά συζητήσεις σχετικές με τα φλέγοντα γι’ αυτούς ζητήματα.
- Η στιγμή θα πρέπει να είναι κατάλληλη και ο τόνος ήρεμος. Αν βιαζόμαστε ή είμαστε κουρασμένοι αλλά θέλουμε να κάνουμε διεκπεραιωτικά τη συζήτηση, ας μην την κάνουμε καθόλου εκείνη τη στιγμή. Τα παιδιά διαισθάνονται αν πραγματικά ενδιαφερόμαστε να τα ακούσουμε ή θέλουμε να ξεμπερδεύουμε. «Θέλουμε να συζητήσουμε για την ώρα επιστροφής από τη βόλτα το Σαββατόβραδο» ή «θέλουμε να μιλήσουμε για τους βαθμούς σου στα τελευταία διαγωνίσματα» ή «μας ανησυχούν μερικά πράγματα και θέλουμε να τα κουβεντιάσουμε μαζί σου». Η ουδετερότητα της στιγμής εξασφαλίζει το πλεονέκτημα ότι διάλογος δεν έχει προκύψει έπειτα από κάποιο πρόβλημα, το οποίο θα αναγκάσει το παιδί να αμυνθεί σε κάποια επίπληξη του γονιού. Δεν υπάρχει δηλαδή εκνευρισμός και ένταση. Είναι πιθανό, φυσικά, το παιδί να μη συμφωνήσει εκείνη τη στιγμή ή να αντιδράσει με σχόλια του τύπου «ωχ, αφήστε με, μη με πρήζετε συνέχεια..». Θα δεχτούμε την άρνηση, αλλά θα επιμείνουμε η συζήτηση να γίνει αργότερα σε κάποια στιγμή που θα επιλέξει ο έφηβος.
- Οι έφηβοι αγαπούν τους γονείς τους, όσο συγκρουσιακή κι αν είναι η μεταξύ τους σχέση, όσο κι αν δεν το δείχνουν. Επιδιώκουν αποδοχή και επιβράβευση από μας, και συχνά όσα κάνουν είναι για να τραβήξουν την προσοχή μας. Ας μάθουμε να ακούμε τα παιδιά μας, να αντιλαμβανόμαστε τις ιδιαιτερότητές τους και να τις σεβόμαστε. Οι περισσότεροι καβγάδες αφορούν το μέλλον και τα ακαδημαϊκά επιτεύγματα των παιδιών. Ας μην έχουμε νοητικά στερεότυπα ακαδημαϊκής ή προσωπικής επιτυχίας όταν νουθετούμε τα παιδιά μας. Ας μην τα συγκρίνουμε με φανταστικά πρότυπα που κρύβουν δικά μας συμπλέγματα. Ας αφήσουμε τα παιδιά να διαλέξουν το δρόμο τους και να τα ενθαρρύνουμε να τον περπατήσουν, με επίγνωση, ευθύνη, σοβαρότητα και εργατικότητα. Άλλωστε η επιτομή του γονεϊκού ρόλου είναι να δείξουμε στα παιδιά μας πώς να βρουν τον εαυτό τους, να ανακαλύψουν τη δημιουργικότητα που κρύβουν μέσα τους και να γίνουν χαρούμενοι και συγκροτημένοι ενήλικες.