Οι σεξουαλικές σχέσεις στην εφηβική ηλικία είναι πλέον ένα φαινόμενο συνηθισμένο, ειδικά στις ηλικίες του λυκείου, αφού πολλά παιδιά είναι πλέον σεξουαλικά ενεργά. Αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο, απλώς παλιότερα οι έφηβοι το κρατούσαν κρυφό, σε σχέση με την εποχή μας, που, ως πιο φιλελεύθερη, αποδέχεται τις σεξουαλικές σχέσεις των εφήβων σε μεγαλύτερο βαθμό.
Οι σεξουαλικές σχέσεις είναι φυσιολογικές όταν συμβαίνουν στο χρόνο που ο κάθε έφηβος είναι έτοιμος. Αυτό καθορίζεται από τις συνθήκες, δηλαδή την ποιότητα της σχέσης του εφήβου και τη συναισθηματική του ωρίμανση. Στις πρώτες σεξουαλικές εμπειρίες των εφήβων θα φανεί όλη η προεργασία που έχει γίνει σε αυτόν τον τομέα από την οικογένεια. Τα παιδιά χρειάζονται ενημέρωση για θέματα σεξουαλικής συμπεριφοράς από μικρή ηλικία. Όσο μικρότερη η ηλικία τόσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα που θα δώσει η σεξουαλική αγωγή. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Με απλά λόγια, ότι θα πρέπει να ξεκινήσουμε την ενημέρωση από την προσχολική ηλικία και να προσαρμόζουμε το επίπεδο πληροφόρησης καθώς το παιδί μας μεγαλώνει. Πολύ πριν την εφηβεία, πολύ πριν το παιδί ερωτευτεί για πρώτη φορά χρειάζεται να γνωρίζει τι είναι η σεξουαλική πράξη και, σταδιακά, όλες τις παραμέτρους που την απαρτίζουν. Ζούμε στην εποχή της εικόνας και της πληροφορίας και αυτό μας υποχρεώνει ως ενήλικες, να ασχοληθούμε με το ζήτημα της σεξουαλικής αγωγή πολύ νωρίς. Αλλιώς τα παιδιά θα «μαθαίνουν» γι’ αυτήν από το διαδίκτυο και τους συνομηλίκους τους, με απρόβλεπτα αποτελέσματα.
Οι ενήλικες συνήθως είμαστε λίγο διστακτικοί και αμήχανοι σε θέματα σεξουαλικής ενημέρωσης. Λέμε λίγα και βιαστικά, κατακλυζόμενοι από μία αίσθηση ανακούφισης μόλις το παιδί φύγει και η κουβέντα ολοκληρωθεί. Ωστόσο, η σεξουαλικότητα είναι βασική παράμετρος του εαυτού μας και βασική προϋπόθεση για μια ευτυχισμένη ζωή. Όπως διδάσκουμε άλλα πράγματα στα παιδιά μας, έτσι χρειάζεται να τους δείξουμε τον δρόμο και σε αυτόν τον τομέα. Σαν να είναι κάτι απόλυτα φυσιολογικό, όπως και είναι, χωρίς ντροπή και ξεπερασμένες ηθικολογίες. Η αίσθηση αμηχανίας που όλοι ως γονείς βιώνουμε όταν πρέπει να μιλήσουμε στα παιδιά μας για το σώμα μας και το σεξ, είναι καθαρά στο μυαλό μας, γιατί στην ουσία δεν υπάρχει κανένα εμπόδιο. Μπορεί να μας διευκολύνει αν σκεφτούμε ότι το μικρό παιδί απλά παίρνει πληροφορίες και τις καταγράφει. Δεν έχει ακόμη εικόνες στο μυαλό του ούτε αίσθηση από ερωτικές επαφές, οπότε τίποτα «πονηρό» γύρω από το σεξ, δεν έχει διαμορφωθεί μέσα του. Σε ένα παιδί προσχολικής ηλικίας ή αρχών δημοτικού η αίσθηση είναι ακριβώς ίδια, όπως αν του εξηγούσαμε πώς λειτουργεί η διαδικασία πρόσληψης τροφής και πέψης ή πώς μεγαλώνουν τα λουλούδια.
Εκεί που χρειάζεται να εστιάσουμε περισσότερο την προσοχή μας όσο το παιδί μπαίνει στην εφηβεία, είναι η σεξουαλική συμπεριφορά. Υπάρχουν κάποιες παράμετροι που πρέπει να τονιστούν περισσότερο καθώς το παιδί είναι πια στο κατώφλι των προσωπικών του ερωτικών επαφών. Είναι πολύ σημαντικό να αντιληφθεί ένας έφηβος πότε είναι έτοιμος να προχωρήσει σ΄αυτό το βήμα, ότι θα πρέπει συγχρόνως να διερευνήσει αν είναι εξ ίσου έτοιμος και ο σύντροφός του και να σεβαστεί την επιθυμία του ή την άρνησή του. Χρειάζεται να μάθει πώς θα παίρνει προφυλάξεις για την υγεία του και για ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες. Και πάνω απ’ όλα ότι η ερωτική πράξη δεν είναι εξουσία στο σώμα του άλλου με σκοπό την προσωπική ευχαρίστηση, αλλά μία απολαυστική πράξη ψυχικής και σωματικής συναίνεσης. Προσοχή, όμως: στις κουβέντες μας δεν πρέπει να υπερτονίζουμε τους κινδύνους και να φοβίζουμε υπερβολικά τα παιδιά γύρω από το σεξ και τα όσα άσχημα μπορούν να πάθουν. Ας ξεκινήσουμε τονίζοντας ότι η πράξη αυτή είναι φυσιολογική και όμορφη, όταν συμβαίνει με τον άνθρωπο που θέλουμε και στη χρονική συγκυρία που θέλουμε.
Σίγουρα, όμως, όταν τα παιδιά μας φτάνουν στο σημείο να έχουν σεξουαλικές σχέσεις, αυτό αποτελεί είναι ένα ορόσημο. Όσο σωστά και αν έχουμε χειριστεί το θέμα της σεξουαλικής αγωγής ως γονείς και όσο φιλελεύθεροι κι αν είμαστε ως άνθρωποι, η θεωρία πάντα απέχει από την πράξη και οι σεξουαλικές σχέσεις του δικού μας παιδιού δεν είναι βιβλιογραφικό άρθρο, αλλά βασική αλλαγή στην καθημερινότητα μιας οικογένειας. Με άλλα λόγια, ο σεξουαλικά ενεργός έφηβος βιώνει μία τεράστια μετατόπιση στα ενδιαφέροντά του. Μπορεί να διαβάζει λιγότερο, να παραμελεί τα ακαδημαϊκά του ενδιαφέροντα, να θέλει να βγαίνει περισσότερο και, ας μην ξεχνάμε, το πρόβλημα του χώρου και της συχνότητας της ερωτικής συνεύρεσης με τον/την σύντροφό του. Μπορεί να διεκδικεί περισσότερη ελευθερία, να θεωρεί ότι αυτοδίκαια την δικαιούται και να φέρνει σε δύσκολη θέση τους γονείς με νέες απαιτήσεις. Μπορεί, για παράδειγμα, να ζητήσει να πάει μόνος του διακοπές με τον/την σύντροφό του το καλοκαίρι.
Σε όλα αυτά χρειάζεται οι γονείς να πάρουν θέση. Να ξεκαθαρίσουν μέσα τους πώς ακριβώς αισθάνονται και να μην προσπαθήσουν να φανούν πιο φιλελεύθεροι ή πιο αυστηροί. Χρειάζεται να μπουν όρια και σ’ αυτή τη νέα κατάσταση, ώστε και ο έφηβος να νιώθει μεγαλύτερη ασφάλεια. Με διάλογο και σαφείς εξηγήσεις, οι γονείς θα οριοθετήσουν το πλαίσιο. Αν δηλαδή δεν αισθάνονται άνετα να είναι μέσα στο υπνοδωμάτιο το παιδί τους και να κάνει έρωτα με τον/την σύντροφό του, οφείλουν να το ξεκαθαρίσουν και να μην κάνουν υπομονή. Θα βρεθεί κάποια αποδεκτή και από τα δύο μέρη λύση. Αν ανησυχούν να επιτρέψουν σε ένα ζευγάρι εφήβων να πάει εκδρομή μόνο του, μπορούν να τους συνοδεύσουν ή απλά να το απαγορεύσουν τη δεδομένη στιγμή, εξηγώντας τον λόγο με σαφήνεια στο παιδί τους. Το βασικό είναι να συζητούν με τα παιδιά τους για όλα τα θέματα που αφορούν τη σεξουαλική δραστηριότητα με θάρρος και σαφήνεια. Κι ας γίνουν λάθη. Οι έφηβοι είναι ακόμη παιδιά και χρειάζονται όρια και καθοδήγηση, ειδικά σε ένα τόσο σοβαρό θέμα, τουλάχιστον μέχρι να καταλάβουν τον εαυτό τους και να μάθουν τα δικά τους όρια.
Υπό το πρίσμα τόσων σεξουαλικών παραβάσεων που καθημερινά συμβαίνουν, είναι ακόμα πιο επιβεβλημένο – και οδυνηρά επίκαιρο – να μιλάμε στα παιδιά μας για το σεξ και να τους διδάσκουμε πώς να το διαχειρίζονται. Όσο λιγότερη είναι η εσωστρέφεια, τόσο περισσότερη είναι η ψυχική υγεία.